02/06/2021
Tổng hợp: ThS. Trần Ngọc Diễm, Viện nghiên cứu Ấn Độ và Tây Nam Á (VIISAS)
Ngày 8/5/2021, Thủ tướng Narendra Modi đã tham gia Hội nghị Thượng đỉnh giữa các nhà lãnh đạo Ấn Độ-EU với tất cả 27 quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU Hội nghị lần này có ý nghĩa quan trọng đối với cả Ấn Độ và EU bởi đây mới chỉ là lần thứ hai cả EU27 nhóm họp với một quốc gia, trước đó là với Tổng thống Hoa Kỳ vào đầu năm 2021.
Như vậy, cuộc họp là minh chứng cho thấy EU đang ngày càng coi trọng phát triển quan hệ với Ấn Độ. Quan hệ với Ấn Độ hiện nay được nêu rõ trong các văn bản sau “Chiến lược toàn cầu trong Chính sách đối ngoại và an ninh của Liên minh châu Âu” năm 2016 (nêu bật trọng tâm chuyển dịch của EU sang châu Á trong đó tập trung vào quan hệ với Nhật Bản và Ấn Độ), Hiệp định chung trong EU về Hợp tác chiến lược của EU với Ấn Độ năm 2018 (đã công nhận Ấn Độ là đối tác tự nhiên của EU) và “Đối tác chiến lược Ấn Độ-EU: Lộ trình đến năm 2025” (đưa ra một kế hoạch hành động chung về tăng cường quan hệ đối tác Ấn Độ-EU).
Ấn Độ và EU hiện đang phát triển quan hệ đối tác vì kết nối dựa trên những cam kết chung về phát triển bền vững đã mở ra cơ hội hợp tác giữa hai bên ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Hội nghị giữa EU27 và Ấn Độ có ý nghĩa quan trọng bởi diễn ra ngay sau khi Hội đồng EU công bố “Chiến lược của EU trong hợp tác ở Ấn Độ-Thái Bình Dương”. Chiến lược này nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng “các sáng kiến hợp tác cụ thể như Liên minh và Đối tác Xanh để hỗ trợ Thỏa thuận Paris và Công ước Đa dạng sinh học, hướng tới các mục tiêu và tiêu chuẩn cao về môi trường, quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên, bao gồm cả nước, chuyển dần sang các nền kinh tế không gây hại cho môi trường và phát triển mô hình nền kinh tế tuần hoàn. Trong lĩnh vực này Ấn Độ vốn là một đối tác tự nhiên của EU vì quan hệ song phương Ấn Độ và các nước trong EU đã được phát triển từ sớm. Ví dụ điển hình là Quan hệ Đối tác Chiến lược Xanh Ấn Độ-Đan Mạch và Đối tác Chiến lược Ấn Độ-Hà Lan về Nước tập trung vào hợp tác giữa chính phủ hai nước hướng tới mô hình nền kinh tế tuần hoàn, quản lý ô nhiễm sông và khu vực đồng bằng. Liên minh châu Âu hiện nay tập trung vào các lĩnh vực phát triển bền vững ở Ấn Độ, đặc biệt kể từ khi Ấn Độ không còn chỉ là nước tiếp nhận viện trợ từ EU. Ở khu vực Nam Á, EU đã thành lập trụ sở Ngân hàng Đầu tư Châu Âu (EIB) tại New Delhi. EIB đã tập trung vào phát triển hệ thống “giao thông công cộng xanh, an toàn và giá cả phải chăng” thông qua các khoản đầu tư vào hệ thống tàu điện ngầm ở Bhopal, Pune, Bangalore, Lucknow và gần đây nhất là Kanpur.
Ngoài ra, hai bên hiện đang mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực kỹ thuật số, năng lượng, vận tải và giao lưu nhân dân. Tại Hội nghị lần này các nhà lãnh đạo của Ấn Độ và EU đã đánh giá hợp tác quan hệ Đối tác Kết nối toàn diện. Theo đó, hai bên khẳng định cam kết “Cùng thực hiện kết nối phù hợp với các chuẩn mực quốc tế, pháp quyền, tôn trọng các cam kết quốc tế và dựa trên các nguyên tắc kết nối bền vững được các bên đồng thuận”. Với những chia sẻ về mục tiêu chung trong lĩnh vực bền vững và kết nối đa phương, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel nhấn mạnh Quan hệ Đối tác Kết nối sẽ tuân thủ các nghĩa vụ và mục tiêu do các khuôn khổ đa phương đặt ra như Thỏa thuận Paris, Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển bền vững, Công ước của Liên hợp quốc về Đa dạng sinh học, các công ước của Tổ chức Lao động Quốc tế, v.v. Với Nhật Bản, EU hợp tác trong lĩnh vực kết nối bền vững và cơ sở hạ tầng chất lượng, nhấn mạnh sự hợp tác hướng tới kết nối châu Á với EU. Trong khi đó, Quan hệ Đối tác Kết nối Ấn Độ-EU đã công nhận Ấn Độ là “một đối tác phát triển” hướng tới cùng hỗ trợ kết nối bền vững và linh hoạt không chỉ ở Ấn Độ mà còn cùng hợp tác mở rộng ở các nước và khu vực thứ ba như Châu Phi, Trung Á và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Trong hai năm qua, khái niệm khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương được phổ biến ra toàn thế giới đã thúc đẩy các cường quốc ngoài khu vực nhấn mạnh hợp tác với các quốc gia trong khu vực trong đó có Ấn Độ. Mặc dù những mối quan hệ đối tác như vậy xuất phát từ những lợi ích chung của cả hai bên – như hợp tác trong lĩnh vực hàng hải giữa Ấn Độ và Pháp được tăng cường là do Pháp muốn tìm kiếm cơ hội hiện diện ở khu vực Ấn Độ Dương. Tuy nhiên những lo ngại về những bất ổn có thể xảy ra khi tăng cường hiện diện trong khu vực này đã khiến cho cả Ấn Độ và EU thận trọng lựa chọn những ưu tiên trong hợp tác an ninh trước tiên tập trung vào các lĩnh vực của Quan hệ đối tác kết nối trước, qua đó tìm ra những chia sẻ chung giữa hai bên trong tiến trình phát triển ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Trong tương lai, Ấn Độ và EU có thể tận dụng các nền tảng hợp tác hiện có để tăng cường hợp tác an ninh trong khu vực. Cụ thể, sau Đối thoại An ninh Hàng hải Ấn Độ-EU lần đầu tiên được tổ chức vào tháng 1/2021, đã công khai “Kết luận của Hội đồng EU về Chiến lược hợp tác của EU ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”, trong đó xác định Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là một khu vực trải dài từ “phía Đông bờ biển của châu Phi đến các Quốc đảo Thái Bình Dương”. Định nghĩa này cũng trùng với quan điểm của Pháp về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, và nhấn mạnh vị trí của Ấn Độ ở Tây Bắc Ấn Độ Dương và Đông Phi trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rộng lớn hơn. Quan điểm của EU về khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đã được thể hiện rõ ràng từ năm 2020 khi EU công bố Các tuyến đường hàng hải quan trọng của EU ở Ấn Độ Dương II (CRIMARIO II) với phạm vi địa lý được mở rộng ở Nam Á và tập trung “đóng góp cho sự an toàn và bảo mật hơn trong lĩnh vực hàng hải thông qua hợp tác liên ngành, liên cơ quan và liên khu vực”.
Với nền tảng Chia sẻ Thông tin Khu vực Ấn Độ Dương (IORIS) đưa ra các cơ chế chia sẻ thông tin riêng, Ấn Độ và EU hiện có thể đẩy mạnh hợp tác bằng cách tìm kiếm các cơ hội khi liên kết CRIMARIO II với Trung tâm Thông tin ở khu vực Ấn Độ Dương của Ấn Độ hướng tới những mục tiêu “liên kết các đối tác của EU và các công trình hàng hải xuyên quốc gia, qua đó phát triển nhận thức toàn diện về lĩnh vực hàng hải và chia sẻ thông tin giữa các tàu biển” lưu thông ở Ấn Độ Dương.
Ngoài ra, về hợp tác trong lĩnh vực kết nối kỹ thuật số, thông qua hội nghị, hai đối tác kết nối Ấn Độ và EU đã nhấn mạnh thúc đẩy “triển khai 5G nhanh chóng và hiệu quả trên cơ sở các tiêu chuẩn toàn cầu” và hỗ trợ ứng dụng trong phát triển nông thôn (đặc biệt, trong chăm sóc sức khỏe và nông nghiệp). Hai bên cũng cam kết sẽ nâng cấp quan hệ và tổ chức Diễn đàn cấp cao Đầu tư Kỹ thuật số EU-Ấn Độ vào cuối năm 2021. Diễn đàn sẽ tạo động lực sớm đưa mô hình Lực lượng đặc nhiệm chung về Trí tuệ nhân tạo đi vào hoạt động và mở rộng hơn nữa hợp tác công nghệ tập trung vào Lượng tử và Máy tính Hiệu suất cao. Tương tự, hai bên cũng nên tập trung vào phát huy vai trò của Nhóm Công tác Công nghệ thông tin chung Ấn Độ - EU nhằm thiết lập những tiêu chuẩn chung giữa hai thị trường.
Về hợp tác y tế, Tuyên bố chung sau Cuộc họp giữa các nhà lãnh đạo Ấn Độ-EU ghi nhận ý định hợp tác về “chuỗi cung ứng y tế linh hoạt, vắc xin và Thành phần dược phẩm hoạt tính (API) và áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất tốt để đảm bảo chất lượng cao và độ an toàn của sản phẩm”. Hiện nay Châu Âu đang phụ thuộc vào Ấn Độ trong lĩnh vực này vì Ấn Độ nắm giữ “gần 26% công thức thuốc gốc của châu Âu” và có 253 nhà máy được Cục Chất lượng Thuốc Châu Âu (EDQM) phê duyệt. Ngoài ra, EU cũng lo ngại về lệnh cấm tạm thời của Ấn Độ trong việc xuất khẩu một số thành phần cho dược phẩm (API).
Tuy nhiên, như được phản ánh trong Tuyên bố chung, những lo ngại trên của EU cũng tạo cơ hội cho không gian đối thoại mang tính xây dựng và hướng tới tăng cường hợp tác giữa hai bên trong lĩnh vực dược phẩm. Hội nghị còn đề xuất huy động các khoản đầu tư của châu Âu để giúp Ấn Độ giảm sự phụ thuộc vào dược phẩm Trung Quốc. Với việc Ấn Độ và EU hiện dường như đang gác lại những bất đồng trong quá khứ vì lợi ích chống lại đại dịchCOVID-19, hai bên có đủ khả năng để thiết lập tiền lệ hợp tác chung ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, bằng cách đưa các đối tác khu vực có cùng chí hướng vào nỗ lực để giảm sự phụ thuộc trực tiếp / gián tiếp vào Trung Quốc, đa dạng hóa chuỗi cung ứng và thiết lập các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn chung.
Do đó, dựa trên cam kết chung của Ấn Độ-EU đối với phát triển bền vững, kết quả của Cuộc họp giữa các nhà lãnh đạo Ấn Độ-EU sẽ thúc đẩy sự phù hợp của các đề xuất của Ấn Độ và châu Âu đối với khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Nguồn: Kashish Parpiani (2021), India-EU Summit: Aligning Brussels and New Delhi’s propositions for the Indo-Pacific, Observer Research Foundation, May 10 2021, https://www.orfonline.org/expert-speak/india-eu-summit-aligning-brussels-and-new-delhis-propositions-for-the-indo-pacific/